Anne Baba Tutumları ve Çocuk Üzerindeki Etkileri
Anne babalar ilk sosyal etkileşimde bulunulan kişiler oldukları için, çocuğun dünya algısında, insan algısında ve kişiliğinde en büyük rolü oynarlar. Çocuk, arkadaşlarıyla, öğretmenleriyle, otoritelerle ve toplumla ilişkisinin temellerini anne babasının tutumlarına karşı geliştirdiği davranışlar üzerine kurar. Bu yazımızda çeşitli anne baba tutumları ve bu tutumların çocuk üzerindeki etkilerine yer verdik.
Hatalı Anne Baba Tutumları
Bütün ebeveynler zaman zaman hatalı tutumlar içine girebilir, bu oldukça insani bir durumdur. Ama hatalı davranışları bilip elimizden geldiğince bu davranışları düzeltmeye çalışırsak çocuğumuz daha sağlıklı bir kişiliğe sahip olacaktır.
Aşırı Otoriter Anne Baba tutumu
Bu anne baba tutumunda anne baba katı ve disiplinlidir. Çocuğun belli kalıplar içinde davranmasını ister. Sürekli sınırlar ve kurallar koyar; itaat bekler. Çocuğun itiraz etmeye ya da koyulan kuralları eleştirmeye hakkı yoktur. Çocuk kurallara uymadığında cezalandırılır. Bu tutum genellikle kendisi de otoriter ailede yetişmiş ebeveynlerde görülür. Hoşgörü gösterilirse çocuğun fazla gevşek olmasından korktukları ya da başka türlü saygı görmeyeceklerine inandıkları için bu aşırı otoriter tutumu tercih edebilirler.
Bu aile ortamında yetişen çocukta kendine güvensizlik görülür. İsteklerini ifade edemez, öfke geliştirir. Yaptığı her şey eksik ve yanlışmış gibi hissettiği için yetersizlik duyguları yaşar, benlik saygısı düşer. Ayrıca pişmanlık ve suçluluk duygusu bu tip çocuklarda yoğun olarak görülür. Yetişkin olduklarında en ufak sorunda kendilerini aşırı suçlayabilirler.
Aşırı Hoşgörülü Anne Baba Tutumu
Bu tutumda anne baba hiçbir şeye müdahale etmez, kural koymaz, çocuk çok küçük yaştan itibaren her istediğini yapar. Çocuk olumsuz durumlarla karşılaştığında problemi anne baba çözer. Genellikle tek çocuklu ailelerde ya da en küçük çocuğa karşı bu tutumun uygulandığı görülür. Çalışan annelerde de bu tutum görülebilir. Anneanne, babaanne ve dede gibi akrabaların çocuğa karşı davranışlarında da bu tutum sıklıkla görülür.
Bu aile ortamında yetişen çocuk kurallara uymayı, sorumluluk almayı ve yaptığı olumsuz davranışların olumsuz sonuçlarına katlanmayı öğrenemez. Şımarık ve bencil olabilir. Yetişkin olduğunda ya da okul hayatı başladığında kurallara uymakta zorluk çekebilir. Ailede gördüğü ilgiyi dış dünyada bulamayacağı için mutsuz olabilir ya da aile ortamında gösterilen aşırı ilgiye alışıp dışarıda da ilgi çekmeye çalışabilir. İnsan ilişkilerinde duyarlı, düşünceli ve verici olmayı başaramayıp hep talepkar davranır.
Çalışan anneler: Çalışan anneler çocuğa yeterince ilgi gösteremediklerini düşünerek zaman zaman suçluluk duyabilirler. Daha sonra çocuğun her istediğini yaparak bu durumu telafi etmeye çalıştıkları görülür. Fakat bu tutum çocuk üzerinde olumsuz bir etki yaratacaktır. Bunun yerine çalışmanın hayatın bir parçası olduğunu kabul edip suçluluk duymamak ve çocuğa bu koşullara uyum sağlaması için destek olmak daha sağlıklı olur. Çocuğa ayrılan vakti verimli bir şekilde geçirmek, sürenin sınırlı olmasını telafi edebilir.
Aşırı Koruyucu Anne Baba Tutumu
Bu ebeveyn tutumunda anne baba aşırı kaygılı ve tedbirlidir. Çocuğu porselen gibi yetiştirir. Risk içeren hiçbir şeyi yapmasına izin vermez. Çocuğun dışarı çıkmasından, kendi başına bir iş yapmasından korkar. Her şeyi çocuk yerine anne babası yapar.
Bu aile tutumunda yetişmiş çocuklarda kaygı gelişebilir. Girişken olamazlar ve dış dünyayı tehlikeli bir yer olarak algılarlar. Kendilerine güvenleri yoktur, sürekli onları koruyacak birilerine ihtiyaç duyarlar. Yetişkin olduklarında pasif ve çekingen bir mizaca sahip olabilirler.
İlgisiz ve Kayıtsız Anne Baba Tutumu
İlgisiz tutumda anne baba, bir sorun olmadığı müddetçe çocukla ilgilenmez, çocuk kendi başına büyür. Bu tutum genellikle çok çocuklu ailelerde ya da problemli evliliklerin varlığında görülür.
Bu ailede yetişen çocukta dikkat çekmeye çalışma ya da sorun çıkararak gündem oluşturmaya çalışma davranışları görülür. Sevgi ve ilgi görmediği için bu çocukların benlik saygıları düşük olabilir. İlerleyen yıllarda hayattan ve kendisinden bir beklentisi olmaz ya da sürekli ilgi ve onay almak için çalışıp durur.
Dengesiz Anne Baba Tutumu
Bu tutumda anne baba, o anki psikolojik durumlarına bağlı olarak, çocuğa bir hoşgörülü bir katı davranır, ayrıca fikir ayrılıkları yaşarlar ve anne baba arasında bir tutarlılık yoktur. Genellikle psikolojik sorunu olan ebeveynlerde görülür. Katı davranışları telafi etmek için daha sonra durup dururken iyi davranmaya başlayabilirler.
Nasıl bir davranışla karşılaşacağı çocuğa bağlı olmadığı için, çocuk hangi davranışının doğru hangisinin yanlış olduğunu ayırt edemez. Kararsız ve isyankar olur. Etrafına güvenmekte zorluk çekebilir. İlerleyen yıllarda insan ilişkilerinde sık sık sorunlar yaşar, dengesiz davranabilir.
Reddedici Tutum
Anne babanın farkında olmadan çocuğa düşman gibi davrandığı tutumdur. Şefkat ve sıcaklık göstermez, çocuğu sürekli eleştirir, olumsuz yönleri üzerinde durur. Çocuğun eksikliklerinin ve başarısızlığının sık sık altı çizilir. Baskı yapmak için fırsat kollanır.
Bu tarz ailede yetişen çocuklar öfkeli ve saldırgan olur. Yetişkin olduklarında suç işleme eğilimi görülebilir. Topluma uyum sağlamada ve insanlarla iletişim kurmada zorlanabilirler.
İdeal Anne Baba Tutumu
İdeal anne baba tutumu, anne baba tutumları arasında en iyisidir. Çocuk ilgi ve sevgiyle yetişir. Kurallar birlikte belirlenir, kuralların nedenleri açıklanır ve bu kurallara herkes uyar. Çocuğun kendisini ifade etmesine izin verilir, seçenek sunulur ve uzlaşmaya varılır. Anne baba gerektiğinde çocuktan özür dileyebilir. Çocuk hata yaptığında iyi niyetli bir şekilde yaptığının sonuçlarıyla yüzleşmesi sağlanır. Gerektiğinde hoşgörülü, gerektiğinde otoriter davranılır. Anne babanın nasıl davranacağını çocuğun davranışları belirler. Çocuğa, yaşına uygun sorumluluklar verilir ve onları yerine getirebilmesi için destek olunur.
Bu tarz aile tutumunda yetişen bir çocuk, özgüvenli, sorumluluk sahibi, bağımsız, otoriteye saygılı, sosyal açıdan mutlu ve dengeli olur. Kendisine ve etrafındakilere güvenir. Yetişkin olduğunda kendi kendine yetmekte zorlanmaz, problemlerini rahatlıkla çözebilir ve insanlarla sağlıklı ilişkiler kurabilir.
Şunlara da göz atmakta fayda var: