Çocuğun Ahlaki Gelişim Süreci
Kohlberg çocukluktan yetişkinliğe, bireyin ahlaki gelişim sürecini anlatmak için oldukça ünlü bir tablo oluşturmuştur. Ona göre bu gelişim aşamaları herkes için geçerlidir ve her aşama kendinden bir önceki aşama gerçekleştikten sonra ortaya çıkar. Fakat herkeste bu aşamaların tümü gerçekleşmemektedir ve aşamaların ortaya çıkış zamanı farklılık gösterebilir.
0-5 Yaş Arası Ahlaki Gelişim
Kohlberg’e göre çocuk için, davranışlarının bir sonucu olduğunu ayırt edebilme ve bilinçlenme 4 yaş civarlarında gerçekleşir. 4-5 yaşlarındaki çocuk ilkel bir ahlak sistemine sahiptir. Eğer ceza alırsa o davranışı yapmaktan vazgeçer, ceza yoksa yapmaya devam eder. Fakat cezanın etkisi kalıcı olmayabilir. Örneğin, annesi gittikten sonra yasak olan bir dolabı karıştırmaya devam edebilir fakat annesi varken dolaba dokunmaz. Yani bu yaş çocuklarının ahlak sistemi ceza ve itaat üzerinden ilerler.
6-9 Yaş Arası Ahlaki Gelişim
6-9 yaşta ise çocuk yine ilkel olmasına karşın biraz daha gelişkin bir ahlaka sahiptir. Kurallara sadece ihtiyaç duyduğunda uyar. Her şeyi karşılıklı görür. Örneğin arkadaşına şeker verirse daha sonra arkadaşının da ona şeker vermesi gerektiğini düşünür. Yaptığı davranışı iyilik değil bir yatırım olarak algılar. Çıkarcı davranır.
10-15 Yaş Arası Ahlaki Gelişim
10-15 yaş döneminde ise çocuk ailenin, öğretmenin ya da yaşadığı toplumun ondan beklediği şekilde davranma eğilimi gösterir. Etrafındaki insanların onu sevmesini ve onaylamasını ister. Uslu ve örnek bir öğrenci olmaya çalışır. Ait olduğu grubun ondan ne beklediğini ve çevresindeki insanların ne hissettiğini anlar, onlara karşılık vermek için çabalar.
15-18 Yaş Arası Ahlaki Gelişim
15-18 yaş arasında ise genç, kişilerin onayını bir kenara bırakıp kuralları önemsemeye başlar. Doğru davranışları, kurallar öyle gerektirdiği için yapmak gerektiğini söyler; kuralları her şeyden üstün tutar. Sosyal düzene ve otoriteye uygun şekilde her insanın kendi görevlerini yerine getirmesi gerektiğini savunur. Çoğu yetişkin insanın da ahlaki olarak bu aşamada bulunduğu düşünülmektedir.
Evrensel Ahlak İlkeleri Aşaması
Evrensel ahlak ilkeleri aşaması insanın ahlaki olarak ulaşabileceği son aşama olarak görülür ve herkesin bu aşamaya ulaşamayacağı düşünülür. Bu aşamada temel hak ve özgürlükler göz önüne alınarak koyulan kurallara uymak çok önemlidir; ama yeri geldiğinde kuralların sorgulanabileceği bilincine de varılır.
Bu aşamada insan hakları, adalet, eşitlik gibi önemli kavramlar benimsenmiş olur. Kişi iyi olan şeyleri sadece kendisi, çevresi ve kendi toplumu için değil; bütün insanlar için ister. Ahlaki davranışlarını kurallar öyle gerektirdiği için değil; bireysel olarak bazı değerlerin önemini anlayıp benimsediği için uygular.
Şunlara da bir göz atın: